В полесских традиционных народных приметах, явившихся результатом многовековых наблвдений местных жителей за явлениями неживой и живой природы, можно выделить несколько семантических групп.
Наиболее распространенными являются приметы, предсказывающие
а) погоду в течение суток: Раніцай вялікая раса i туман - на добрую пагоду, суха рос - на дождь. Павуцінне сцеілецца па траве - на цяпло. Вясёлка на захадзе - на дождж, на усходзе - на пагоду, раніцай - на дождж, вечерам - на добрае надвор'е. Гром грыміць доуга i не разка - на непагадзь, адрывЮта i нядоуга - на яснугэ пагоду. Дождж скрозь сонца - на непагоду. Адуванчык сцЮкае свой шар - на дождж. Белы гарла- чнх на возеры закрываецца - на дождж. Кветк1 модна пахнуць - перед дажджом. Моцна рыпіць снег - на ясную пагоду. Дым ідзе слупам - на мароз, а рассц1лаецца н1зка - на адлігу. Калі ноччу быу іней - днем снег не выпадзе;
б) погоду в пределах года: Калі дуб раней ясеня распус- ц1ць ліст - на цёплае лета. Многа рабіны - на дадджяивую восень, мала - на сухую. Позді росквіт рабіны - на доугую во- сень. Гром у верасні - на цёплую восень. Урадзіла цыбуля з тоустым лускавіннем - быць халоднай зіме;
в) время сева, цветения и уборки хлебных злаков, огородных растений, овощей: Сей авес, кал1 бярозавы ліст стане распускацца, да распускания асіны, калі ліст на дубе распусціцца на заечае вуха. Сей ячмень - пакуль цвще каліна. Не сей пшаніцу - пакуль дуб не распусцць лісце. Водьха зацвіла - сей грэчку. Рабіна зацвіла - пара сеяць лён. Калі цвіце шыпшина і вішня - сей кукурузу. Калі распускаецца дуб - сей гарох. Зазелянала бяроза - саджай бульбу. Зацвіла яблыня - садзі гуркі, памідоры, гарбузы. Зацвіла асіна - сей буракі, моркву;
г) качество урожая: Брусніцы даспелі - значыць авёс даспеу. Зацвіла чырвоная каншына - значыць паспелі у лесе
я гады, Ураджай на сасновыя шышкі i асінавыя почкі - ураджай на ячмень. Калі жыта зацвлде разам з сасной - будзе добры ураджай. Вялікая раса - на ураджай гуркоу. Калі вярба рана распусщла лісточкі - не чакай добрага ураджаю;
д) грибную пору: Воблакі сталі чапляцца за лес - ідзі да грыбы. Закаласілася жыта - пачалі расці каласавакі, а выкаласілася - з'явіліся баравікі, падбярозавікі, падасінавікі. Зацвіла асіна - настушла пара збору смарчкоу. Запладаносіла асіна - з'явіліся падасінавікі, чаромха - перишя падбярозавікі, ліла - сыраежкі і лісічкі, верас - рыжыкі. Даспеу авёс - пара першых апенак;
е) сезонные перемены: Прышоу Пятрок - апау люток, ілля - апала два, Барыс - усё пагрыз, Міхал - ycix з поля паcnixay, прышла прачыста - стала чыста. Прышоу Пятрок - час дня увалок, ілля-прарок - два часы увалок.
Множество примет о погоде основано на наблюдениях над поведением животных и насекомых перед предстоящим изменением погоды: Калі краты з восені нацягваюць у свае норы шмат ipжышча або саломы - зіма будзе суровая i снежная. Пчелы во- сенню ляток воскам залешпваюць, паклдаючы ледзь бачную шчыліну - на халодную Зіму, пакщавдь яго адкрытым - на цёплую. Пчолы позна вечарам вяртаюцца у вулей - на дождж, а ранЩай іграюць - будзе ясны дзень. Перад дажджом пчолы не ляцяць до вулика , a перед даждем иеиидап — июлмх далека у
поя. Kaлі з прыбліжэннеы хмар пчолы не хаваицца у вуллі, а прадаужаюць работу - дахджу не будзе. Жураулі ляцяць высока - зіма яшчэ далёка, а візка - восеяь бл±зка. Ластавкі лятаюць нізка над зямлей (вадой) - на дождж. Заспявалі рана пеуні - цяпло наступить. Чайкі многа купаюцца - быць непагадзі. Калі мышы робяць высока гнёзда на траве - дааджлівае лета будзе. Лятае навозны хук - на добрую пагоду. Калі усе вароны сядащь галоваш у адзін бок i блізка да ствала дрэва - будзе вецер. Салавей пачынае пець, кал1 нап'ецца расы з бярозавага люта. Стрыжы лятаюць высока - на ясную пагоду. Цвыркун ыоцна трашчыць - будзе непагода. Вечаран моцна стракочуць kohIki - на добрае надвор'е. Прш[яцел1 сне- Пры - будзе снехна на двары. Качкі крычаць - навальнщу клічуць. Куры неспакойна кудахчуць - на непагоду, а круцяць хвастам1 - на завею. Свіння Пішчыць i стараецца нацягнуць салоны у сваю бярлогу - на буран. Сінічка з ранщы пачынае пішчаць - чакай адлігі. Калі позняй восенню вылятаюць камары на оонейка - зіма будзе мяккай. Калі гракі прама на гнёзды ляцяць - дружная вясна. Калі мышы у лене гняздо садюць - 3імой будзе многа снегу, а калі мыш адкрываюць норы на цеплы бок (старану) - зіма будзе суровая. Калі птушкі уюць гнёзды на солнечным баку дрэу, - на халоднае лета. Галкі чародам i ляцяць - на дождж. Гракі крычаць - пагода сапсуецца. Жабы крумкаюць - будзе дождж. Птушкі прыціхлі - чакай грому. Конь храпе - на непагоду, фыркае - на цяпло, трасе галавой i закрае яе уверх - на дождж. Коні спяць стоячы - на холад, кладуцца - на цяпло. У які бок кладзецца звер - з той стараны чакай ветру. П'яука з'явілася на паверхні вады - чакай дажджу, поузае па дну - будзе ясна. Вялік±я мураулныя кучы к восені - на суровую вясну. Kani у добрую пагоду большая частка хадоу у муравейніку закрыта i мурауёу не відаць - чакай дажджу, непагоды. Павук размяшчае сваю павущну колам - на пагоду. Павук узмоцнена пляце павущну - на сухую пагоду. На непагоду - павук вешае сетку гарызантальна.
Материал полесских традиционных народных примет может служить объектом исследования в двух отношениях - лингвистическом и этногенетическоы.